Την Κατερίνα Λιθαδιώτη, Ψυχολόγο (Msc Εξελικτικής Ψυχολογίας-Ψυχολογίας παιδιών και εφήβων) και την Μαρία Καφαντάρη, Ψυχολόγο (Msc Κοινωνικής-Κλινικής Ψυχολογίας Εξαρτήσεων και Ψυχοκοινωνικών προβλημάτων) επέλεξε ο Σύλλογος Γυναικών Σκοπέλου σαν ομιλήτριες στην επιτυχημένη και άκρως ενδιαφέρουσα ομιλία / συζήτηση που έγινε την Κυριακή 16 Φεβρουαρίου στην καφετέρια Pablo's με θέμα «Η εξάρτηση των παιδιών και των εφήβων από το διαδίκτυο» με την ευκαιρία της ΗμέραςΑσφαλούς Διαδικτύου που γιορτάστηκε για ενδέκατη φορά στην Ελλάδα.
Η Κατερίνα και η Μαρία μας είπαν:
![]() |
| Κατερίνα Λιθαδιώτη και Μαρία Καφαντάρη |
«Οι νέες τεχνολογίες και κυρίως το Διαδίκτυο, αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του σύγχρονου τρόπου ζωής και χρησιμοποιούνται από εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Τα παιδιά και οι έφηβοι αποτελούν αυτές τις ομάδες του πληθυσμού με – ίσως - τη μεγαλύτερη εξοικείωση με το μέσο.
Ο όρος «Διαδίκτυο», αναφέρεται σε μια πληθώρα εφαρμογών, όπως ο Παγκόσμιος Ιστός (World Wide Web), τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι μηχανές αναζήτησης, τα διαδραστικά παιχνίδια κ.ά., στις οποίες έχουμε πρόσβαση όταν είμαστε συνδεδεμένοι.
Το Διαδίκτυο προσφέρει τη δυνατότητα πρόσβασης σε πληροφοριακό υλικό, τη δυνατότητα επικοινωνίας αλλά και ψυχαγωγίας. Η ορθολογική του χρήση το καθιστά ένα χρήσιμο εργαλείο για τον χρήστη, παρόλαυτα η ανεξέλεγκτη χρήση του εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους.
Ο όρος «εξάρτηση από το Διαδίκτυο» (ή «εθισμός στο Διαδίκτυο») δεν πρέπει να...
συγχέεται με τον όρο «κατάχρηση» ή «υπερβολική χρήση». Η «υπερβολική χρήση» υπονοεί ότι παρότι το άτομο δαπανά πολλές ώρες στο Διαδίκτυο, εξακολουθεί να ελέγχει την χρήση του, κάτι που δε συμβαίνει στην περίπτωση της εξάρτησης. Συγκεκριμένα, η συμπεριφορά εξάρτησης από το Διαδίκτυο συνίσταται στα εξής:
1.Εμμονική χρήση του Διαδικτύου και αδυναμία ελέγχου της παρόρμησης για χρήση.
2.Ανάγκη για όλο και περισσότερο χρόνο ενασχόλησης με το μέσο, προκειμένου το άτομο να βιώσει το προσδοκώμενο αίσθημα ευχαρίστησης.
3.Η ενασχόληση αυτού του τύπου με το Διαδίκτυο , προκαλεί δυσλειτουργία σε διαφόρους τομείς της ζωής και καθημερινότητας του ατόμου (π.χ. σχέσεις με οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον, ακαδημαϊκή-σχολική επίδοση, εργασία)
4.Η στέρηση ή η αναγκαστική διακοπή της χρήσης του Διαδικτύου προκαλεί στο άτομο άγχος, αίσθημα θλίψης, νευρικότητα, έμμονες σκέψεις για το μέσο.
• Η πρώτη περίπτωση εθισμού στο Διαδίκτυο είδε το φως της δημοσιότητας στις Η.Π.Α το 1997
• Το πρώτο κέντρο απεξάρτησης λειτούργησε το 1995 στην Πενσυλβάνια των Η.Π.Α.
• Οι πρώτες περιπτώσεις αφορούσαν ενήλικες, ωστόσο τα επόμενα χρόνια το φαινόμενο επεκτάθηκε ραγδαία σε εφήβους και νέους.
Επίσης, πρέπει να αναφερθεί ότι η εξάρτηση από το Διαδίκτυο αφορά συνήθως μια εφαρμογή του και ειδκότερα:
1.Μέσα κοινωνικής δικτύωσης
2.Τυχερά παιχνίδια
3.Αναζήτηση πορνογραφικού υλικού
4.Διαδικτυακά παιχνίδια.
5.Αναζήτηση πληροφοριών
• Σύμφωνα με έρευνες, οι έφηβοι εθίζονται κατά βάσει στα διαδικτυακά παιχνίδια ρόλων.
ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ
ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΕΘΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ
Ο εθισμός στο Διαδίκτυο είναι ένα φαινόμενο πολυπαραγοντικό, όσον αφορά την αιτιολογία του.
Κοινωνικοπολιτισμικοί, οικογενειακοί και ψυχολογικοί παράγοντες διαπλέκονται, αλληλεπιδρούν και σχετίζονται με την εμφάνιση και εγκατάσταση του φαινομένου.
Στους παραπάνω παράγοντες προστίθενται και κάποια χαρακτηριστικά του ίδιου του μέσου,δλδ του Διαδικτύου, που έχουν μια «εθιστική» ιδιότητα.
Κοινωνικοπολιτισμικοί παράγοντες
•Το μοντέλο ανάπτυξης των σύγχρονων δυτικών κοινωνιών με τα χαρακτηριστικά του επιδρά στην εμφάνιση του φαινομένου της εξάρτησης, καθώς δημιουργεί ψυχοπιεστικές συνθήκες για τους ανθρώπους.Συγκεκριμένα, ως κάποιους επιβαρυντικούς παράγοντες του σύγχρονου αναπτυξιακού μοντέλου, αναφέρουμε:
•Σύγχρονος τρόπος ζωής:
1.Άγχος
2.Γρήγοροι ρυθμοί
3.Ανταγωνιστικότητα
•Κρίση ανθρωπιστικών αξιών
•Αλλαγή στην ιεράρχηση αξιών και αναγκών σε κοινωνικό επίπεδο.
•Πρότυπα από ΜΜΕ
Οικογένεια
•Η οικογένεια ως θεσμός, βιώνοντας τη δική της κρίση στο συγκεκριμένο κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο, «διαμεσολαβεί» στη συνάντηση της κοινωνικής με την προσωπική κρίση του ατόμου, που μπορεί να οδηγήσει στην εξάρτηση. Κάποια χαρακτηριστικά δυσλειτουργίας της οικογένειας είναι:
1.Ελλιπής επικοινωνία
2.Μη κάλυψη συναισθηματικών αναγκών μελών
3.Έλλειψη ορίων και κανόνων
4.Υπεραπασχόληση ή ανεργία γονέων σε βάρος της φροντίδας των παιδιών
Άτομο-ψυχολογικοί παράγοντες
Όσον αφορά το άτομο, η διαταραγμένη συναισθηματική λειτουργία,τα προσωπικά αδιέξοδα και οι ανεκπλήρωτες συναισθηματικές ανάγκες του ατόμου -δλδ ένα ευάλωτο ψυχολογικό υπόστρωμα- δρουν επιβαρυντικά όσον αφορά την τάση για εξάρτηση.
Προδιαθετικοι- επιβαρυντικοί παράγοντες σε ψυχολογικό επίπεδο αποτελούν:
1.Άγχος
2.Κατάθλιψη
3.Κοινωνική φοβία
4.ΔΕΠ-Υ(Διαταραχή Ελλειματικής Προσοχής-Υπερικινητικότητα)
«ΕΘΙΣΤΙΚΑ» ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ
Το Διαδίκτυο ως μέσο έχει μια σειρά χαρακτηριστικών που είναι κατά κάποιο τρόπο «εθιστικά». Τα χαρακτηριστικά αυτά αφορούν διάφορες εφαρμογές του, κυρίως όμως τα Διαδικτυακά παιχνίδια ρόλων , τα οποία είναι η εφαρμογή στην οποία συνήθως εθίζονται οι έφηβοι. Αυτά είναι:
1.Ανωνυμία
2.Διαδραστικότητα
3.Ευκολία στην πρόσβαση
4.Δυνατότητα ηλεκτρονικής «κοινωνικοποίησης»
5.Δυνατότητα «πειραματισμού» με πτυχές προσωπικότητας
6.Δυνατότητα δημιουργίας «ιδανικού εαυτού», στο πλαίσιο της εικονικής πραγματικότητας του παιχνιδιού και της «διαδικτυακής κοινότητας» στην οποία ανήκει ο παίκτης.
ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΕΘΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ
Πτώση σχολικής επίδοσης
Παραμέληση αγαπημένων δραστηριοτήτων
Κοινωνική απόσυρση
Ευερεθιστότητα, εκρήξεις θυμού , ανυπακοή(από Μονάδα Εφηβικής Υγείας)
ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΕΘΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ
Οι συνέπειες όταν πλέον εγκατασταθεί το φαινόμενο της εξάρτησης, αφορούν στα εξής:
•Σωματικά συμπτώματα:
1.Διαταραχές ύπνου
2.Μυοσκελετικές παθήσεις
3.Διαταραχές στη λήψη τροφής
4.Ημικρανίες
5.Οφθαλμολογικά προβλήματα
6.Παραμέληση προσωπικής υγιεινής
7.Μειωμένη σωματική δραστηριότητα
•Προβλήματα σε οικογενειακές και κοινωνικές σχέσεις:
1.Κοινωνική απόσυρση/Απομόνωση
2.Μη συμμετοχή στην οικογενειακή ζωή
3.Μη ομαλή κοινωνικοποίηση
4.Προστριβές και εντάσεις με οικείο περιβάλλον
•Προβλήματα σε ακαδημαϊκή-σχολική επίδοση:
1.Παραμέληση υποχρεώσεων
2.Χαμηλή επίδοση/Κακοί βαθμοί
3.Απουσίες από το σχολείο
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ
ΤΟΝ ΕΘΙΣΜΟ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Πανελλήνια έρευνα ΕΠΙΨΥ (2010) για την χρήση Η/Υ και Internet στους εφήβους (μαθητές ΣΤ΄Δημοτικού, Β΄Γυμνασίου και Α΄Λυκείου)
•1 στους 4 εφήβους ασχολείται τις καθημερινές τουλάχιστον 3 ώρες με τον Η/Υ και το Διαδίκτυο
•Από το 2006 εως το 2010 τριπλασιάστηκε ο αριθμός των εφήβων που ασχολούνται με τον Η/Υ και το Διαδίκτυο, για τουλάχιστον 3 ώρες καθημερινά
•1 στους 6 δεκαπεντάχρονους εμφανίζει συμπεριφορές εξάρτησης από την χρήση του Internet
•Το 5,5% του συνόλου των εφήβων αναφέρει συμπτώματα εξάρτησης από ηλεκτρονικά παιχνίδια
•Οι έφηβοι που ασχολούνται τουλάχιστον 3 ώρες καθημερινά με τον Η/Υ , παρουσιάζουν σε υψηλότερα ποσοστά συμπτώματα διαταραχής συναισθήματος, διαγωγής ή ελλειμματικής προσοχής, ενώ συνολικά φαίνεται να έχουν σε διπλάσιο ποσοστό ψυχοκοινωνικές δυσκολίες συγκριτικά με όσους ασχολούνται λιγότερο.
•Σε σχέση με το οικογενειακό περιβάλλον, ο ελλιπής οικογενειακός έλεγχος, η περιορισμένη συναισθηματική κάλυψη και η χαμηλή ικανοποίηση από τις οικογενειακές σχέσεις, φαίνεται ότι συνδέονται με την υπερβολική χρήση του Διαδικτύου
Πανελλήνια Έρευνα από ΜονάδαΕφηβικής Υγείας της Β΄Παιδιατρικής Κλινικής του Νοσοκομείου «Α.& Π. Κυριακού» σε δείγμα 1007 εφήβων ηλικίας 15-16 χρονών. (2010)
•Υπάρχει αυξητική τάση των ποσοστών υπερβολικής χρήσης
•Οι επαρχιακές πόλεις παρουσιάζουν μεγαλύτερο ποσοστό εθιστικής συμπεριφοράς και οριακής χρήσης συγκριτικά με την Αττική
•Οι έφηβοι με συμπεριφορές εξάρτησης παρουσιάζουν τάσεις επιθετικότητας και παραβατικής συμπεριφοράς, ενώ αυτοί με οριακή χρήση, άγχος και καταθλιπτικό συναίσθημα
Πώς πρέπει να αντιμετωπίσουν οι γονείς τον εθισμό στο Διαδίκτυο;
•Κοινή στάση των δύο γονέων απέναντι στο πρόβλημα
•Να δείξετε ενδιαφέρον χωρίς επικριτική διάθεση
•Επικεντρωθείτε στις αιτίες: Η χρήση του Διαδικτύου από το παιδί σας λειτουργεί συμπληρωματικά ή υποκαθιστά τις αληθινές σχέσεις;
•Συνεργασία με το παιδί για την κατάρτιση ενός προγράμματος χρήσης του Διαδικτύου. Η ανάθεση ενός ενεργού ρόλου στο παιδί μπορεί να το κινητοποιήσει για την αντιμετώπιση του προβλήματος.
•Καλλιέργεια εναλλακτικών δραστηριοτήτων και διασκέδασης (π.χ. αθλητισμός, μουσική)
•Συνεργασία με ενήλικες που εμπλέκονται στη φροντίδα του παιδιού ( π.χ. παππούδες, εκπαιδευτικοί)
•Απαραίτητη η συνεργασία με ειδικούς ψυχικής υγείας (ψυχολόγους, ψυχιάτρους)
ΠΡΟΛΗΨΗ
Εξαιρετικά σημαντικός παράγοντας αποτελεί η πρόληψη σε ότι αφορά την εξάρτηση και σε σχέση με τους γονείς, αυτή έγκειται σε:
•Καλλιέργεια ουσιαστικών και ποιοτικών οικογενειακών σχέσεων:
•Γνήσια και ζεστή επικοινωνία
•Κάλυψη συναισθηματικών αναγκών
•Δημιουργία εμπιστευτικής σχέσης
•Ενημέρωση των παιδιών από μικρή ηλικία για το φαινόμενο της εξάρτησης από το διαδίκτυο και τις συνέπειές του.
•Ενασχόληση και εκπαίδευση των γονέων σε θέματα διαδικτύου
•Βρείτε κατάλληλους ιστοχώρους για τα παιδιά σας με διασκεδαστικό ή επιμορφωτικό περιεχόμενο
•Δείξτε στο παιδί σας πώς να χρησιμοποιεί τον υπολογιστή ώστε να βοηθηθεί στις σχολικές του εργασίες
•Ενθαρρύνετε τα παιδιά να αναπτύξουν κριτική σκέψη και να αξιολογούν το περιεχόμενο του Διαδικτύου-πολλές πληροφορίες μπορεί να είναι παραπλανητικές ή λανθασμένες (ο καθένας μας μπορεί να είναι συγγραφέας!)
•Μάθετε στα παιδιά σας να αναγνωρίζουν τι είναι πληροφορία και τι διαφήμιση στο Διαδίκτυο
Κάποιες συμβουλές ακόμη για ασφαλή χρήση του Διαδικτύου και των video games.
•Μάθετε στα παιδιά σας, όταν συνδέονται στο Διαδίκτυο από ξένο υπολογιστή, να μην επισκέπτονται ιστοσελίδες που χρειάζονται τους κωδικούς τους
•Από τη στιγμή που ανεβάζουμε οτιδήποτε στο Διαδίκτυο, αυτό παύει να είναι προσωπικό και γίνεται δημοσίως προσβάσιμο, οπουδήποτε στον κόσμο
•Να τονίσουμε την αποφυγή δημοσίευσης φωτογραφιών στο διαδίκτυο – ιδιαίτερα προσωπικών στιγμών- Δεν γνωρίζουμε ΠΟΤΕ ΠΟΙΟΣ έχει πρόσβαση σε αυτές
•Μάθετε στα παιδιά σας να μην αποκαλύπτουν σε κανέναν στο internet τη διεύθυνση τους, αριθμούς τηλεφώνων, τα μέρη που συχνάζουν
•Για τα μικρά παιδιά, μην επιτρέπετε τη χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή χωρίς επίβλεψη.
•Συζητείστε ανοιχτά τους λόγους για τους οποίους προβαίνετε σε χρήση φίλτρων, πώς λειτουργεί το φίλτρο, τα πλεονεκτήματά του και τους περιορισμούς του. Αυτό θα βοηθήσει στη μείωση μελλοντικών συγκρούσεων. Μπορούν να εγκατασταθούν στον υπολογιστή του χρήστη, σε ένα κεντρικό υπολογιστή που ανήκει σε κάποιο φορέα και μπορούν να αντιδράσουν ποικιλοτρόπως:
•μπορούν να προειδοποιήσουν για προβληματικές ιστοσελίδες,
•να καταγράψουν λεπτομερώς τις κινήσεις ενός χρήστη στο Διαδίκτυο,
•να μπλοκάρουν ύποπτους ιστοχώρους,
•να επιτρέπουν την πρόσβαση συγκεκριμένες ώρες και ημέρες,
•ακόμα και να κλείσουν τον υπολογιστή.( από www.saferinternet.gr)
•Ενημερωθείτε για το περιεχόμενο του συγκεκριμένου παιχνιδιού και για την ηλικία που προορίζεται.
•Μπορείτε να αναζητήσετε στοιχεία για το κάθε παιχνίδι στις ιστοσελίδες διαβάθμισης όπως το PEGI αναγράφοντας το όνομα του παιχνιδιού.
•Το πιο απλό και πιο σωστό είναι να παίξετε μια φορά το παιχνίδι με το παιδί σας και να διαπιστώσετε και μόνοι σας το πόση βία ή σεξ περιέχει.
•Συζητήστε και συμφωνήστε με τα παιδιά σας τα χρονικά ΟΡΙΑ καθημερινής ενασχόλησης με το διαδίκτυο
•Ζητείστε από τα παιδιά σας να μη μιλούν σε αγνώστους
•Ενθαρρύνετέ τα να σας αναφέρουν παρενόχληση, εκφοβισμό, χρήση ανάρμοστης γλώσσας, δημοσίευση δυσάρεστου περιεχομένου ή προσκλήσεις για συναντήσεις εκτός παιχνιδιού (από www.saferinternet.gr)
•Ο υπολογιστής να τοποθετείται σε κοινόχρηστο χώρο
•Αποφυγή της χρήσης του υπολογιστή για επιβράβευση ή τιμωρία
•Αν δυσκολεύεστε να ελέγξετε την χρήση του διαδικτύου, σκεφθείτε ότι είστε το πιο σπουδαίο πρότυπο για το παιδί σας.
ΜΟΝΑΔΕΣ ΑΝΤΟΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ
ΤΟΥ ΕΘΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
•Μονάδα Εφηβικής Υγείας –Β΄ Παιδιατρική Κλινική του Παν/μιου Αθηνών, Παράρτημα του Νοσοκομείου Παίδων «Π. και Α. Κυριακού» Μεσογείων 24, Αθήνα.
Τηλ:210-7710824
•Μονάδα Απεξάρτησης 18 ΑΝΩ-Τμήμα παθολογικής χρήσης Διαδικτύου Βουρνάζου 37, Αμπελόκηποι, Αθήνα
Τηλ: 210-6448980, 210-6448003
• Ειδικό Τακτικό Ψυχιατρικό Ιατρείο παιδιών και εφήβων για την εξάρτηση από το Διαδίκτυο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης
Τηλ: 2310-892417
Τηλεφωνική γραμμή Βοήθειας «ΥποΣτηρίζω» 80011 80015 η οποία λειτουργεί στη Μονάδα Εφηβικής Υγείας, για θέματα εθισμού στο Διαδίκτυο.
Χρήσιμοι ιστοχώροι:
•
www.safeline.gr– Καταγγελίες για ιστοχώρους με ακατάλληλο/παράνομο περιεχόμενο
ΠΗΓΕΣ:
www.saferinternet.gr
www.e-yliko.gt
www.hasiad.gr
